Pierwsza połowa XVIII wieku to na Śląsku czas względnego pokoju, wyciszenia się konfliktów wyznaniowych i znacznego rozwoju gospodarczego. Istniejące tu od dawna zakony powiększały swój stan posiadania i mogły w swych dominiach coraz śmielej pozwalać sobie na remonty i nowe inwestycje.
Konwenty miały bowiem wyjątkowo sprzyjające warunki do intensyfikacji budownictwa sakralnego i rozwijania działalności w zakresie wychowania katolickiego oraz akcji miłosierdzia.[1] Niewątpliwie sprzyjającą koniunkturę gospodarczą wykorzystali cystersi, którzy pod koniec XVII wieku i w pierwszej połowie XVIII w. korzystając z usług najlepszych, śląskich architektów, rzeźbiarzy i malarzy, wznosili monumentalne, barokowe kościoły i pałace. Mając znaczne fundusze, biali mnisi zbudowali między innymi: kościół pielgrzymkowy w Bardzie Śląskim, kościół klasztorny w Krzeszowie oraz kościół parafialny i pałac w Sicinach.[2]
Niewątpliwie, nie tylko sprzyjająca koniunktura gospodarcza skłoniła cystersów do tak poważnej i kosztownej inwestycji na peryferiach Śląska, z dala od Lubiąża. Z pewnością niezwykle ważnym czynnikiem przy podejmowaniu tej decyzji była sytuacja religijna w okręgu górowskim oraz wokół niego. Zdecydowana większość weichbildu wyznawała wiarę protestancką. Skupisko katolików lokowało się właśnie w Sicinach i w okolicznych wsiach. W Górze ewangelicy coraz śmielej i głośniej domagali się pozwoleń na budowę nowych kościołów. W doniesieniu magistratu górowskiego do Urzędu Królewskiego w Głogowie w dniu 24 października 1707 roku czytamy:
„Magistrat zawiadamia, że w dniu dzisiejszym, niektórzy obywatele, w imieniu gminy ewangelickiej zażądali, abyśmy zezwolili im na spotkanie około czterdziestu osób, w celu przedyskutowania możliwości skierowania do Waszego Cesarsko – Królewskiego Majestatu prośby o zezwolenie na pobudowanie zarówno tutaj, jak i w innych miastach królewskiego okręgu prawnego, kościołów ewangelickich”.[3]
W 1745 roku górowscy protestanci otrzymali w końcu zezwolenie na budowę nowego kościoła w swym mieście. W dniu 10 stycznia położono kamień węgielny, a 1 sierpnia 1745 roku nowy Kościół Pokoju p.w. św. Trójcy został poświęcony. Z pewnością, cystersi bacznie przyglądali się poczynaniom protestantów okręgu górowskiego oraz okolicznych miast i mogli obawiać się utraty swych dóbr na terenie otoczonym zewsząd przez ewangelickie parafie. Bardzo żywymi ośrodkami środowiska protestanckiego były też takie miasta jak Głogów i Leszno. Działalność kontrreformacyjna była intensywnie prowadzona przez cystersów lubiąskich, którzy obok jezuitów, grali główną rolę w akcji misyjnej na Śląsku.[4] Dlatego podejmując budowę nowej świątyni w Sicinach postanowili stworzyć niezwykle okazałe założenie, które podkreślałoby wyższość wiary katolickiej.[5] O rozmachu inwestycji mogła też zdecydować chęć umocnienia wpływów w Sicinach. Na pewno folwark wraz z majątkiem przynosił im znaczące wpływy do kasy klasztornej.
Kolejnym istotnym powodem podjęcia decyzji o budowie nowego założenia w Sicinach był stan techniczny gotyckiego kościoła. Dr Bernhard Patzak, niemiecki historyk sztuki i wykładowca na Uniwersytecie Wrocławskim dotarł w latach 1921/22 do Sicin, gdzie odnalazł archiwalia dotyczące budowy barokowego kościoła[6].
„O nowej budowie, do której doszło w naszych czasach informuje sicińska księga kościelna w taki oto sposób: „Ponieważ tutejszy siciński kościół grozi zawaleniem, nie tylko dlatego, że jest stary, lecz także z powodu rosnącej liczby wiernych stał się za ciasny i za mały, więc z łaski Przewielebnego Pana prałata Constantino Beyera postanowiono z Bożą pomocą wyżej wymieniony kościół gruntownie odnowić”.[7]
Zapis ten może sugerować, że pierwotnie cystersi zamierzali remontować istniejący od XV wieku gotycki kościół. Wiemy, że groził zawaleniem, pewnie wskutek zniszczeń, jakich doznał podczas wichury w 1624 roku. W końcu uznali jednak, zapewne po konsultacji z majstrami, że obiekt nie nadaje się już do odbudowy i szybciej oraz taniej będzie zbudować nową świątynię.
Kolejnym, nie mniej istotnym bodźcem przy podejmowaniu decyzji o budowie sicińskiego założenia była postawa cesarzy Józefa I i Karola VI oraz biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika von Pfalz – Neuburga, którzy starali się zabiegać o dominującą rolę Kościoła rzymskiego wśród innych wyznań Śląska. Władcy habsburscy wspierali klasztory, które stanowiły oparcie dla miejscowych katolików[8].
Bez cienia przesady należy więc przyznać, że decyzja cystersów lubiąskich o budowie nowego, okazałego, barokowego założenia w Sicinach była podjęta w najlepszym dla tego przedsięwzięcia momencie. W dodatku biali mnisi wykazali się tu jakąś, trudno wytłumaczalną zdolnością przewidywania, gdyż krótko po zakończeniu pierwszej fazy budowy kościoła, w styczniu 1741 roku okręg górowski dostaje się pod panowanie króla Prus, niechętnego katolikom.
Fragment książki autorstwa Pawła Wróblewskiego pt. "Dzieje wsi Siciny w świetle historii Polski, Niemiec i Śląska oraz w kontekście znalezisk monetarnych", Siciny 2015.
Fot. P. Wróblewski
[1] Józef Mandziuk, Historia Kościoła Katolickiego na Śląsku, t. 2, Warszawa 1995, s. 183.
[2] Tamże, s. 183.
[3] Dr Ziołecki, Historia miasta Góra, Góra 2000, s. 98.
[4] Samuel Gumiński, Późnobarokowy kościół w Sicinach i problem jego autorstwa, Roczniki Sztuki Śląskiej, Wrocław 1973, s. 67.
[5] Wskazuje na to wiele elementów malarskich, rzeźbiarskich i napisy tak w samej świątyni jak i w pałacu w Sicinach, które mają charakter dobitnie kontrreformacyjny.
[6] Archiwalia te uległy zniszczeniu w styczniu 1945 roku po zajęciu wsi przez wojska sowieckie.
[7] Berhard Patzak, Die Jezuitenkirche zu Glogau Und die Kirche zu Seitsch, Glogau 1922, s. 15. Fakt ten potwierdza też Notata z 1756, gdzie zapisano: „Cały budynek zbudowany solidnie z cegły okazał się zbyt ciasny i niewystarczający dla tak dużej liczby parafian – katolików”.
[8] Wojciech Wrzesiński, red., Dolny Śląsk. Monografia historyczna. Wrocław 2006, s. 293.
